वित्तीयसाक्षरता व्यक्तिगतवित्तविषये सूचितनिर्णयार्थं आवश्यकं ज्ञानं कौशलं च भवति । अस्मिन् बजटनिर्धारणं, बचतम्, निवेशः, ऋणप्रबन्धनम्, ऋणस्कोरः, करः, बीमानीतिः, सेवानिवृत्तिनियोजनं च अवगन्तुं समाविष्टम् अस्ति । दुर्भाग्येन वित्तीयसाक्षरता विद्यालयेषु महाविद्यालयेषु वा अनिवार्यविषयत्वेन न पाठ्यते । फलतः बहवः युवानः वृद्धाः च ऋणसञ्चयः, न्यूनबचतदराः, निवेशस्य दुर्बलविकल्पाः च इत्यादिभिः आर्थिकसमस्याभिः सह संघर्षं कुर्वन्ति अस्मिन् ब्लॉग्-पोष्ट् मध्ये वयं अन्वेषयिष्यामः यत् युवानां वृद्धानां च कृते वित्तीयसाक्षरता किमर्थं महत्त्वपूर्णा अस्ति।
Advertisement
युवानां सम्मुखे आर्थिकसमस्याः
युवानः अनेकानि आर्थिकानि आव्हानानि सम्मुखीकुर्वन्ति येषां कृते तेषां आर्थिकसाक्षरता आवश्यकी भवति । तेषां सम्मुखे एकं बृहत्तमं आव्हानं छात्रऋणऋणम् अस्ति; यस्य फलं दातुं वर्षाणि यावत् समयः भवति। अनेकाः युवानः अपि एतादृशानि कार्याणि अन्वेष्टुं संघर्षं कुर्वन्ति येषु स्थिरं आयं प्राप्यते येन धनस्य रक्षणं वा तेषां भविष्ये निवेशः वा कठिनः भवति ।
युवानां वयस्कानाम् अन्यः विषयः क्रेडिट् कार्ड् ऋणं भवति यत् यदि सम्यक् प्रबन्धितं न भवति तर्हि शीघ्रमेव सञ्चितं भवितुम् अर्हति येन अदत्तशेषेषु उच्चव्याजदराः भवन्ति व्याजदराणि कथं कार्यं कुर्वन्ति वा कम्पाउण्डिंग् कथं कार्यं करोति इति सम्यक् ज्ञानं विना ते कदापि स्वऋणानां भुक्तिं प्रति महती प्रगतिः न कृत्वा प्रतिमासं केवलं न्यूनतमं भुक्तिं दातुं चक्रं अटन्ति
Advertisement
वित्तीयस्थिरतायां मन्दतायाः प्रभावः
मन्दतायाः वैश्विकरूपेण अर्थव्यवस्थायां महत् प्रभावः अभवत् यत् विभिन्नेषु उद्योगेषु कार्यहानिः अभवत् यस्य परिणामेण अधिकांशगृहेषु आयस्तरः न्यूनः अभवत् येन महामारीप्रहारात् पूर्वं पूर्वमेव आर्थिकरूपेण संघर्षं कुर्वन्तः व्यक्तिः कठिनाः अभवन्
एतादृशेषु कालेषु यदा आर्थिक-अनिश्चितता भवति तदा उत्तम-वित्तीय-अभ्यासाः पूर्वस्मात् अपि अधिकं महत्त्वपूर्णाः भवन्ति; यतः श्वः किं भवति इति कदापि कोऽपि न जानाति। अतः आर्थिकरूपेण सज्जः भवितुं कठिनसमये तनावस्य स्तरं न्यूनीकर्तुं साहाय्यं करोति। एतत् अमेरिकादेशे यूरोपे च वर्तमानबैङ्कविफलतायाः सन्दर्भे अस्ति । एसवीबी, क्रेडिट् सुइस इत्यादीनां बृहत्बैङ्कानां दिवालिया घोषिता भवति..
Advertisement
सेवानिवृत्तिनियोजनम् - किमर्थं महत्त्वपूर्णम् ?
प्राचीनपीढीनां सेवानिवृत्तिनियोजनस्य विषये अवगतं भवितुम् आवश्यकं यतः ते निवृत्तिवयोः समीपे एव सन्ति तथा च तेषां सुवर्णवर्षेषु स्वस्य पोषणार्थं पर्याप्तं बचतम् अस्ति इति सुनिश्चितं कर्तुं आवश्यकम्। सम्यक् योजनां विना बहवः वृद्धाः प्रौढाः निवृत्तेः समये आर्थिकरूपेण संघर्षं कुर्वन्ति येन जीवनस्य गुणवत्ता न्यूना भवितुम् अर्हति ।
सेवानिवृत्तिनियोजने जीवनव्ययस्य, स्वास्थ्यसेवाव्ययस्य, अन्यव्ययस्य च कृते कियत् धनस्य आवश्यकता अस्ति इति अवगन्तुं भवति यत् वृद्धावस्थायाः सह आगच्छति । अस्मिन् ज्ञातुं अपि अन्तर्भवति यत् भवतः निवेशेषु वा पेन्शनयोजनायां वा निष्कासनस्य आरम्भस्य समयः कदा भवति; यथा जीवनस्य अन्त्यात् पूर्वं भवतः धनं कदापि न समाप्तं भवति।
Advertisement
निवेशः - विविधीकरणस्य महत्त्वम्
निवेशः अन्यः क्षेत्रः अस्ति यत्र वित्तीयसाक्षरता महत्त्वपूर्णां भूमिकां निर्वहति यतः ज्ञानं विना निवेशः जोखिमपूर्णः भवितुम् अर्हति येन लाभस्य स्थाने हानिः भवितुम् अर्हति । निवेशे एकः प्रमुखः सिद्धान्तः विविधीकरणम् अस्ति यस्य अर्थः अस्ति यत् भवतः निवेशान् विभिन्नेषु सम्पत्तिवर्गेषु यथा स्टॉक्, बाण्ड्, रियल एस्टेट् अथवा वस्तुषु प्रसारयितुं शक्यते।
विविधीकरणं विभिन्नेषु सम्पत्तिवर्गेषु निवेशं कृत्वा जोखिमं न्यूनीकर्तुं साहाय्यं करोति; तेन पूर्णहानिः भवति इति जोखिमः न्यूनीकरोति । अतः यदि एकः निवेशः दुर्बलं करोति तर्हि अन्ये उत्तमं प्रदर्शनं कर्तुं शक्नुवन्ति; एतेन दुर्बलप्रदर्शनसम्पत्त्याः सम्भाव्यहानिः सन्तुलनं भवति । अतः अतः निष्कासनसमये निवेशकः सर्वदा लाभस्य अपेक्षां कर्तुं शक्नोति यदि निवेशकः सम्पत्तिसमूहेषु सम्यक् निवेशं कृतवान् अस्ति ।
वित्तीयसाक्षरता युवानां वृद्धानां च कृते अत्यावश्यकी अस्ति यतोहि एषा तेषां कृते व्यक्तिगतवित्तविषये सूचितनिर्णयानां कृते आवश्यककौशलैः सुसज्जयति यत् कालान्तरेण उत्तमं परिणामं जनयति। आर्थिकरूपेण साक्षरत्वेन व्यक्तिः कार्यहानिः अथवा आर्थिकमन्दी इत्यादीनां अप्रत्याशितघटनानां कृते अधिकतया सज्जाः भवन्ति तथा च तेषां भविष्यस्य आवश्यकतानां यथा सेवानिवृत्ति-आयः अथवा स्वास्थ्यसेवा-व्ययः इत्यादीनां कृते पूर्वमेव योजनां कृतवन्तः इति ज्ञात्वा सुरक्षायाः भावः अपि प्रदाति यथा विश्वं मन्दगतिम् अपेक्षते तथा अयं लेखः स्वपाठकान् आर्थिकरूपेण सुरक्षिततायाः विषये बोधयितुं अभिलषति ।
NOTE: This article does not intend to malign or disrespect any person on gender, orientation, color, profession, or nationality. This article does not intend to cause fear or anxiety to its readers. Any personal resemblances are purely coincidental. All pictures and GIFs shown are for illustration purpose only. This article does not intend to dissuade or advice any investors.
Advertisement
Comentarios