NEOM भवतः उपरि कथं प्रभावं करिष्यति ? (२०२२) इति ।

नोटः- अयं लेखः कस्यचित् व्यक्तिस्य लिंगस्य, अभिविन्यासस्य, वर्णस्य, व्यवसायस्य, राष्ट्रियतायाः वा विषये दुर्भावना वा अनादरं वा कर्तुं न इच्छति। अयं लेखः पाठकानां कृते भयं चिन्ता वा न जनयितुं अभिप्रेतः । यत्किमपि व्यक्तिगतसादृश्यं केवलं संयोगात्मकं भवति ।

विगतकेभ्यः वर्षेभ्यः मध्यपूर्वदेशः निर्माणक्षेत्रे केषाञ्चन अद्भुतानां अद्भुतानां अभियांत्रिकीशास्त्रस्य केन्द्रम् अस्ति । यदि भवान् एतत् पठति तर्हि भवान् कतिपयान् पूर्वमेव जानाति इति मम विश्वासः अस्ति। यतो हि अस्य विषयस्य चर्चां कुर्वन्तः अधिकांशः ऑनलाइनस्रोताः सर्वकारनियन्त्रितपत्राणि, प्रायोजितमाध्यमानि वा मध्यपूर्वदेशान् द्वेष्टिभिः जनाभिः वा सन्ति; अस्याः परियोजनायाः विश्वसनीयं विश्लेषणं कुत्रापि न प्राप्यते ।

अतः अस्य नूतननगरस्य यः वैश्विकः प्रभावः भवितुम् अर्हति इति विचार्य; मया निश्चयः कृतः यत् वैश्विकनागरिकत्वेन अस्याः परियोजनायाः निष्पक्षविश्लेषणं करणीयम्। (नवम्बर १, २०२२ ।)

नेओम् इति किम् ?

NEOM इति सऊदी अरबस्य दक्षिणे तबुक् प्रान्ते निर्मितं रेखीयं स्मार्ट-नगरम् अस्ति । अत्र स्थायित्वं, पर्यावरणं, प्रौद्योगिकी च प्रमुखाः परिभाषापक्षाः सन्ति । संख्यायां, १७० किलोमीटर् दीर्घः, २०० मीटर् विस्तृतः, ५०० मीटर् ऊर्ध्वः च अस्ति । अस्य अनुमानितव्ययः १Trillion Dollars अस्ति । नगरेण सह नगरस्य साहाय्यार्थं बहवः लघुपरियोजनाः अपि समाविष्टाः सन्ति, यथा ओक्सागोन् इति प्लवमानं बन्दरगाहम् ।

किमर्थं निर्मितं भवति ?

तस्य बहूनि कारणानि सन्ति : - .

प्रथमं तैलस्य दिवसाः समाप्ताः भवन्ति। यदि वयं गतशताब्द्याः प्रमुखकम्पनयः पश्यामः तर्हि मुख्यतया तैलकम्पनयः आसन् । तैलेन धनस्य अधिकतमं उपयोगः कृतः, तैलनिर्मातारः तैलमूल्यानां नियन्त्रणेन अर्थव्यवस्थां शासन्ति स्म । परन्तु अधुना, DATA इति नूतनं OIL अस्ति। २००८ तमे वर्षे अनन्तरं द्रुतगत्या डिजिटलीकरणस्य, प्रौद्योगिकी-प्रगतेः च कारणेन वयं टेक्-उद्योगे राजस्वस्य वृद्धिं दृष्टवन्तः । सर्वाणि प्रमुखाणि टेक्-कम्पनयः गूगल, माइक्रोसॉफ्ट इत्यादयः टेक्-कम्पनयः सन्ति ।

अद्यापि तैलस्य विपण्यां किञ्चित् नियन्त्रणं अवशिष्टम् अस्ति; किन्तु क्षीणं भवति। यतः सऊदी अरबस्य अर्थव्यवस्था सर्वथा तैले आधारिता अस्ति, अतः तेषां विविधतायाः अन्तिमः अवसरः अस्ति ।

द्वितीयं, संयुक्त अरब अमीरातस्य (विशेषतः दुबई) पर्यटकानाम् आकर्षणे, अर्थव्यवस्थायाः किञ्चित्पर्यन्तं विविधतां च प्राप्तुं सफलतां प्राप्य सऊदी अरबः दुबई-नगरस्य विकसित-अर्थव्यवस्थायां परिवर्तनस्य अनुकरणं कर्तुं प्रयतते यूएई-देशस्य प्राथमिकः लाभः प्राकृतिकः भौगोलिकः खातः अस्ति । खातेः भूखण्डे जलस्य (समुद्राः, समुद्राः च) विशालः प्रवेशः इति मन्यते । एतत् भौगोलिकं स्थलाकृतिं यात्रां कुर्वतां व्यापारिकनौकानां प्राकृतिकं बन्दरगाहं भवितुं शक्नोति स्म । तथैव सऊदीदेशिनः एशिया-यूरोपीय-अन्तर्राष्ट्रीय-नौकायान-व्यापार-मार्गस्य पूंजीकरणं कर्तुम् इच्छन्ति यः लालसागरेण गच्छति ।

तृतीयम्, सऊदी अरबस्य निर्माणात् परं कोऽपि प्रमुखः नागरिकविकासः न दृष्टः । अस्य अधिकांशः विकासः धार्मिकस्थलानां समीपे अथवा तेषां राजधानीनगरे आसीत् । NEOM प्रथमा विकासात्मका परियोजना भविष्यति या केवलं सऊदी अरबदेशस्य जनानां कृते उद्दिष्टा अस्ति। सऊदी अरबदेशे घटमानानां अद्यतनप्रगतिशीलघटनानां विचारः, जनानां कृते देशे कोटि-कोटि-रूप्यकाणां पुनर्निवेशः च अस्य तथ्यस्य संकेतं ददाति यत् सर्वकारः देशस्य, तस्य जनानां च आधुनिकीकरणस्य विषये गम्भीरतापूर्वकं विचारं कुर्वन् अस्ति |. अतः वक्तुं शक्नुमः यत् एतेन अन्ततः अस्मिन् आधुनिकजगति प्रासंगिकतां धारयितुं राजतन्त्रस्य साहाय्यं भवति ।

अन्ते तस्य मित्रराष्ट्रेभ्यः वर्धिता स्पर्धा अपि अस्याः परियोजनायाः विशालत्वस्य कारणम् अस्ति । यदा २ विश्वनेतारः एकत्र समागमं कुर्वन्ति, कैमरे च स्मितं कुर्वन्ति तदा सामान्यजनाः मन्यन्ते यत् उभयराष्ट्रौ परममित्रौ स्तः। परन्तु राजनीतिजगति मित्राणि शत्रवः इति किमपि नास्ति; केवलं अवसराः एव विद्यन्ते, परव्यक्तिं/राष्ट्रं अतिक्रमितुं अवसरः; यदा च अवसराः न सन्ति तदा राष्ट्राणि केचन कर्तुं युद्धानि कुर्वन्ति। एतत् युद्धं स्पर्धा भवेत्। यतो हि अधिकांशमध्यपूर्वदेशानां कृते तैलं मुख्यं आयस्य स्रोतः अस्ति, अतः सऊदी अरबदेशः स्वस्य अर्थव्यवस्थायाः विविधतां कर्तुं, तैलनिर्यासस्य उपरि निर्भरतां न्यूनीकर्तुं च प्रयत्ने सर्वेभ्यः प्रतिवेशिनः अपेक्षया उत्तमः भवितुम् आवश्यकः अस्ति

मध्यपूर्वस्य जनानां कृते NEOM कथं प्रभावितं करोति ?

एनईओएम पूर्णं जातं चेत् मध्यपूर्वस्य विकासस्य आदर्शः भविष्यति यस्य सन्दर्भं ते स्वस्य अर्थव्यवस्थायाः विविधतां कर्तुं स्वकीयानि स्मार्टनगराणि निर्मायन्ते सति। अस्य प्रदेशस्य राजस्वस्य वृद्धिः भविष्यति। सऊदीदेशे राजस्वस्य वृद्धिः सम्भवतः समीपस्थदेशेषु अपि साहाय्यं करिष्यति। एतादृशं एकं उदाहरणम् : सप्ताहान्ते प्रायः,सऊदी-राष्ट्रिणः अवकाशार्थं कतार-देशं गच्छन्ति । अस्मिन् काले कतारदेशः विक्रय-पर्यटनयोः अधिकं राजस्वं प्राप्नोति ।

सफलं भविष्यति वा ?

NEOM इत्यस्य सफलता तस्य निरपेक्षसमाप्तेः उपरि निर्भरं भवति । मध्यपूर्वराष्ट्रानां अधिकांशपरियोजनानां विपरीतम् ये केवलं कागदपत्रे एव विद्यन्ते, एनईओएम इत्यनेन तस्य समाप्तिः द्रष्टव्या, अपेक्षितानुसारं कार्यं कर्तव्यम्। यतः अस्मिन् लेखे सऊदी अरबदेशः मुख्यं रुचिकरं राष्ट्रम् अस्ति, अतः जेद्दाह-गोपुरं उदाहरणरूपेण विचारयामः । जेद्दाह-गोपुरं बुर्ज-खलीफा-नगरात् अधिकं ऊर्ध्वं भवितुं, विश्वस्य सर्वाधिक-उच्चभवनं च भवितुम् अर्हति स्म, यस्य ऊर्ध्वता १ कि.मी. परन्तु राजनीति-महामारी-कारणात् सम्प्रति परियोजना स्थगितवती अस्ति, २०२० तः ।

यदि वयं सर्वकारेण अस्माकं समक्षं प्रस्तुतासु सूचनासु विश्वासं कुर्मः तर्हि अन्येषु कारकेषु यथा व्यापारः, निवासिनः जीवनशैली च सुधरति।

धमकी

NEOM परियोजनायाः प्रत्यक्षं नियन्त्रणं युवराजः मोहम्मद बिन् सलमानः अस्ति; अतः सः NEOM इत्यस्य विकासाय महत्त्वपूर्णः अस्ति। तस्य कृते अस्याः परियोजनायाः सफलता राजनैतिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्णा अस्ति । अधोलिखिते विडियो मध्ये सः स्वयमेव NEOM इत्यस्य व्याख्यानं कुर्वन् दृश्यते।

THE WAR इत्यनेन सह सम्बद्धा अद्यतनराजनीतिः प्रतिकूलदेशाः तं सत्तातः दूरीकर्तुं प्रयतितुं शक्नुवन्ति स्म । एतेन NEOM इत्यस्य नकारात्मकः प्रभावः भवितुम् अर्हति ।

एनईओएम परियोजनायाः विकासाय धनस्य निरन्तरं प्रवाहः आवश्यकः; परन्तु हालस्य तेलमूल्ये उतार-चढावः राजनीतिः च दीर्घकालं यावत् NEOM इत्यस्य विकासे महत्त्वपूर्णं प्रभावं कर्तुं शक्नोति। अपि च, निवेशसंरक्षणं नास्ति इति मरुभूमिनगरे निवेशकानां निवेशस्य सम्भावना न्यूना भवति । (सऊदी अरबदेशे मानवाधिकारविषयेषु विचार्य)। सऊदी अरबदेशे निवेशार्थं NEOM इत्यस्य विपणनात् पूर्वं विश्वसनीयसरकारीव्यवस्थायाः निर्माणस्य आवश्यकता वर्तते।

मध्यपूर्वे अन्ये महत्त्वपूर्णाः विषयाः

अस्य विषयस्य कृते अनन्यतया लिखितं लेखं पठितुं अधोलिखितं बटनं नुदन्तु।

पठतु

NEOM विश्वं कथं प्रभावितं कर्तुं शक्नोति ?

व्यापारस्य दृष्ट्या अन्तर्राष्ट्रीयनौकायानमार्गे नूतनं सुलभं स्मार्ट-बन्दरं सर्वदा जहाजानां कृते नूतनं विरामस्थानं योजयित्वा व्यापारस्य वाणिज्यस्य च अवसरान् वर्धयति स्थानं विचार्य यूरोप-अमेरिका-एशिया-आफ्रिका-ओशिनिया-देशयोः केन्द्रे एव अस्ति । लालसागरस्य नौकायानमार्गेण विश्वस्य १०% व्यापारः भवति । व्यापारविरामस्थानानि सङ्गमरूपेण कार्यं कर्तुं शक्नुवन्ति यत्र जहाजाः नूतनानां व्यापारमार्गेषु नूतनानां दिशानां कृते गन्तुं शक्नुवन्ति । व्यापारविरामस्थानानि भिन्नस्थाननियतवस्तूनि भारयितुम् अवरोहयितुं च स्थानरूपेण कार्यं कुर्वन्ति । यथा लघुमार्गाः बृहत्तरमार्गेभ्यः उत्पन्नाः, तथैव नूतनाः समुद्रव्यापारसन्धिस्थानानि नौकायानमार्गेण परस्परसम्बद्धतां वर्धयन्ति; तस्मात् जहाजयानव्ययस्य वैश्विकआपूर्तिशृङ्खलायाः विषयेषु च न्यूनता भवति ।

नूतनविकासस्य अर्थः जनानां कृते नूतनाः कार्यावकाशाः। सऊदी अरबदेशस्य विदेशीयकुशलकर्मचारिणां उपरि निर्भरतां विचार्य कार्यस्य अवसराः वैश्विकाः भविष्यन्ति। तस्य विकासाय यत् प्रौद्योगिकी आवश्यकं तत् अधिकांशं पाश्चात्यदेशेभ्यः आयातं भवति । यदा दक्षिण एशियातः प्रवासी श्रमिकाः कार्यबलस्य अधिकांशं स्थले एव कुर्वन्ति । यतः सऊदी अरबदेशः पाश्चात्यदेशानां इव नागरिकतां स्थायीनिवासस्थानं वा न ददाति, तस्मात् सऊदी अरबदेशात् अन्तर्राष्ट्रीयप्रेषणं श्रमिकाणां कृते अपेक्षितुं शक्यते एते प्रेषणानि तेषां श्रमिकाणां गृहदेशेषु विदेशीयविनिमयभण्डारस्य, करस्य च वृद्धिरूपेण साहाय्यं करिष्यन्ति। अहम् एतत् बिन्दुं समावेशयन् अस्मि यतोहि एषा परियोजना Trillion $ इत्यस्य दृष्ट्या वदति। यतः १० वर्षेषु कार्यबलस्य वेतनरूपेण कोटि-कोटि-रूप्यकाणि व्ययितानि भविष्यन्ति । (यदि ते दास्यन्ति।)

आफ्रिकादेशः NEOM इत्यस्मात् किमर्थं सर्वाधिकं लाभं प्राप्स्यति ?

सऊदी परियोजनायां अस्य NEOM परियोजनायाः मौनलाभकारी आफ्रिका भविष्यति। तस्य बहूनि कारणानि सन्ति : - .

समुद्रीडाकूषु न्यूनता

सोमालिया-देशस्य समीपे सैन्य-व्यापारिक-नौकानां निरन्तर-सक्रिय-उपस्थित्या अस्मिन् क्षेत्रे समुद्र-चोरी-आदि-अवैध-कार्यक्रमेषु न्यूनता भविष्यति

आफ्रिकादेशे नूतनाः अवसराः

कस्मिन्चित् परिसरे दुकानं उद्घाट्यमाणमात्रेण तस्य सह बहवः लघुदुकानानि शीघ्रमेव गच्छन्ति । एतेन अस्मिन् क्षेत्रे झरनाविकासः भवति, यः पर्यटनं ग्राहकं च आकर्षयति । तथैव आफ्रिकादेशे महाद्वीपत्वेन NEOM इत्यस्मात् व्यापारनौकानां नूतनः प्रवाहः समाप्तः भविष्यति । अयं व्यापारः तटरेखायाः आफ्रिकादेशस्य पूर्वभागेन सह सम्बद्धः भविष्यति इति अधिकतया । एषा घटना समग्ररूपेण आफ्रिकामहाद्वीपस्य आयस्य वृद्धिं करिष्यति ।

आफ्रिकादेशस्य विकासाय NEOM इति सोपानशिलारूपेण विचारयितुं शक्नोति।

अहं सम्प्रति The Rise of Africa as a Supercontinent इति विषये समर्पितं लेखं लिखामि यत्र अहं तस्य विकासस्य विवरणं दास्यामि।

---

अहं सर्वथा सहमतः यत् NEOM इत्यस्य क्षमता अस्ति यत् जनाः कथं जीवन्ति इति विषये क्रान्तिकारी परिवर्तनं भवितुं शक्नोति। परन्तु तस्य सम्मुखे ये धमकीः सन्ति ते पर्याप्तं गम्भीराः इति विचार्य द्रष्टव्यं यत् वयं तस्य समाप्तिम्, यथा अभिप्रेतं कार्यं च पश्यामः वा इति।

---